Medische Encyclopedie
Inhoud
- Wat doet morfine en waarbij gebruik ik het?
- Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
- Mag ik morfine gebruiken met andere medicijnen?
- Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
- Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
- Hoe gebruik ik dit medicijn?
morfine
Morfine is een sterke pijnstiller. Het hoort bij een groep stoffen genaamd opiaten. Deze stoffen lijken allemaal op morfine.
Artsen schrijven het voor bij plotselinge ernstige pijn, zoals pijn na een operatie, ernstige verwonding, pijn na een hartinfarct of koliekpijn. Ook bij langdurige hevige pijn, zoals pijn bij kanker.
Artsen schrijven het ook voor bij ernstige benauwdheid door een hart dat minder goed pompt (hartfalen) en bij zorg voor mensen die niet meer beter worden (palliatieve zorg).
Wat doet morfine en waarbij gebruik ik het?
Pijn
Oorzaak
Een beschadigd deel van het lichaam stuurt via gevoelszenuwen een ‘bericht’ aan de hersenen. De hersenen reageren hierop door beweging, bijvoorbeeld door de handen weg te trekken van een hittebron, en met emoties, zoals angst. In veel situaties zijn deze reacties nuttig, maar bij ziekte, operaties en eerdere verwondingen is dat vaak niet meer zo.
Pijnbestrijding
Pijnbestrijding gaat meestal via een stappenplan. Paracetamol vormt hierin de eerste stap. In de meeste gevallen is paracetamol de veiligste manier om pijn te bestrijden. Dit heeft de minste bijwerkingen en werkt meestal goed. In sommige gevallen werkt een ontstekingremmende pijnstiller beter, zoals ibuprofen. Bijvoorbeeld bij ontstekingen of wanneer uw kind last heeft van pijnlijke zwellingen na een operatie of tandheelkundige ingreep. Als deze niet voldoende (meer) werken, schrijft de arts morfineachtige pijnstillers (opiaten) voor. Deze hebben een sterke pijnstillende werking. De zwak werkende morfineachtige pijnstillers, zoals tramadol, vormen hierin de eerste stap. Als deze niet voldoende (meer) werken, schrijft de arts sterk werkende morfineachtige pijnstillers voor, zoals morfine.
Als heftige pijn wordt verwacht, zoals na sommige operaties, zal de arts meteen een sterke pijnstiller voorschrijven. Dit wordt dan na enkele dagen afgebouwd en vervangen door een minder sterke pijnstiller.
Werking
Morfine zorgt ervoor dat het ‘bericht’ in de hersenen niet of minder sterk aankomt. Hierdoor voelt u de pijn minder en reageert u er rustiger op.
Effect
Afhankelijk van het soort toediening is het effect op zijn sterkst:
- gewone tabletten en drank: binnen 1 tot 2 uur;
- injectie vlak onder de huid: binnen 50 tot 90 minuten;
- injectie diep in een spier: binnen 30 tot 60 minuten;
- injectie in een ader, of infuus: binnen 20 minuten;
- via de ruggenmergprik: binnen 6 tot 30 minuten;
- zetpillen: binnen 20 tot 60 minuten.
De werking van de gewone tabletten, drank en van de injecties en zetpillen houdt ongeveer 4 tot 7 uur aan. De tabletten en capsules met gereguleerde afgifte (te herkennen aan ‘MGA’ of ‘retard’), geven de werkzame stof langzaam af zodat ze ongeveer 12 uur werken. Ook de injectie in het ruggenmerg werkt langer, ongeveer 24 uur.
Lees meer over pijn . “Koliekpijn
Verschijnselen
Een koliekpijn is een aanval van een kortdurende zeer pijnlijke kramp in de buik. U kunt tijdens een aanval vaak niet stil blijven liggen of zitten van de pijn. Soms bent u ook misselijk, moet u braken of heeft u diarree. Na enige tijd zakt de pijn weer wat af en is het weer draaglijk. Even later kan de aanval weer komen opzetten.
Oorzaak
De pijn kan ontstaat door stenen die in de nieren of galblaas zijn gevormd. Als de stenen de nieren of galblaas verlaten, komen ze in de urinebuis of galbuis terecht. Bij kleine stenen is dat geen probleem. Ze kunnen zo het lichaam verlaten.
Maar op grotere stenen reageren de urinebuis of galbuis door sterk samen te trekken.
Als reactie op de verstopping van de urinebuis wordt de nier actiever en produceert meer urine. De urine hoopt zich op in de nieren. Daarbovenop raken de urinebuis en galbuis door de beschadiging ontstoken, wat de doorgang voor de steen nog verder vernauwt. Dit alles veroorzaakt de heftige koliekpijn.
Behandeling
Bij koliekpijn zal de arts meestal diclofenac voorschrijven. Bij nierstenen zal de arts adviseren tijdens de aanvallen weinig te drinken. Hierdoor neemt de druk op de steen af.
Het kan echter zo zijn dat u geen diclofenac mag. Dan wordt morfine gebruikt in plaats van diclofenac.
Om morfine snel te laten werken zal de arts dit medicijn meestal injecteren. Vaak krijgt u daarna een recept voor morfine in zetpillen, omdat tabletten vanwege de misselijkheid niet goed zijn te gebruiken.
Lees meer over koliekpijn . “Klachten in de laatste levensfase
Palliatieve zorg is erop gericht lichamelijke en geestelijke ongemakken in de laatste levensfase bij ongeneeslijk zieke mensen te verlichten.
Morfine wordt gebruikt tegen pijn en benauwdheid, doordat het hart minder goed pompt. Als tabletten, capsules, drank of zetpillen niet meer goed werken, kan de arts injecties geven of een infuus aanbrengen. Het infuus kan via een pomp worden gegeven, waarbij het mogelijk is dat de patiënt zichzelf extra morfine kan geven op momenten van doorbraakpijn.
Lees meer over klachten in de laatste levensfase . “Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
Regelmatig (bij meer dan 30 op de 100 mensen)
Sufheid, slaperigheid en een verminderd reactievermogen.
Hierdoor zijn uw reactie- en concentratievermogen verminderd, waardoor u een grote kans heeft op ongelukken. Dit is vooral lastig bij activiteiten waarbij uw oplettendheid nodig is, zoals autorijden, het beklimmen van een ladder of op uw werk. Maar u heeft bijvoorbeeld ook meer kans te vallen als u 's nachts uit bed moet om naar het toilet te gaan. Onderneem geen risicovolle activiteiten tijdens de eerste week van de behandeling. U moet dan nog aan het medicijn wennen. Kijk daarna hoe u op het medicijn reageert. Deze bijwerking gaat na enkele dagen tot weken vanzelf over als u gewend bent geraakt aan het medicijn. De rust die optreedt als u geen last meer heeft van pijn, wordt soms verward met sufheid en slaperigheid.
Verstopping (obstipatie)
Gebruik, als dat mogelijk is, vezelrijke voeding en drink veel. Meestal schrijft uw arts, als u morfine gebruikt, ook een laxerend medicijn voor. Raadpleeg uw arts als u door morfine last heeft van verstopping.
Maagdarmklachten, zoals misselijkheid en zelden braken, opkomend maagzuur, buikpijn en minder eetlust.
Deze bijwerkingen gaan meestal over als uw lichaam aan dit medicijn gewend is. Als u hier na enkele weken nog steeds last van heeft, raadpleeg dan uw arts.
Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)
Droge mond
Hierdoor ontstaan sneller gaatjes in uw gebit. Poets en flos extra goed als u merkt dat u last heeft van een droge mond. Laat eventueel de tandarts vaker uw gebit controleren als u dit medicijn gedurende meerdere weken gebruikt. Als u veel last heeft van een droge mond kunt u de aanmaak van speeksel stimuleren met (suikervrije) kauwgom of door te zuigen op ijsblokjes. Het helpt ook als u bij het eten iets drinkt of de voeding vochtig maakt, bijvoorbeeld met jus of vruchtenmoes.
Duizeligheid
Vooral bij opstaan uit bed of uit een stoel. Dit gaat in het algemeen over als u na een paar dagen gewend bent geraakt aan dit medicijn. Als u zich duizelig voelt, sta dan niet te snel op uit bed of van een stoel. U kunt het best dan even liggen en de benen wat hoger leggen, bijvoorbeeld op een kussen. Bespreek het met uw arts als u hier last van blijft houden.
Niet opmerken van pijn bij andere verwondingen.
Omdat morfine pijnstillend werkt, zult u verwondingen minder snel opmerken. Let daarom extra op verwondingen van met name uw voeten, omdat hier vaak problemen bij ontstaan.
Koud gevoel, rillingen, maar ook opvliegers, zweten en koorts.
Raadpleeg uw arts als u hier te veel last van heeft.
Duizelingen of gevoel te tollen.
Hoofdpijn en vermoeidheid.
Spierschokken, spierkrampen en algehele zwakte.
Wanneer u dit merkt, neem dan direct contact op met een arts.
Psychische klachten
Psychische klachten, zoals rusteloosheid, gejaagdheid, verwardheid of nervositeit.
Slaapproblemen
Slaapproblemen, zoals slapeloosheid en abnormale dromen, zoals nachtmerries.
Huiduitslag, jeuk en zeer zelden galbulten.
Dit kan wijzen op overgevoeligheid (zie Zeer zelden).
Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)
Moeizaam ademhalen
Dit komt alleen voor bij zeer hoge doseringen. Neem contact op met uw arts als uw ademhaling heel langzaam en oppervlakkig wordt.
Slaap-apneu, een korte periode van ademstilstand tijdens de slaap.
Als u al eerder last van slaap-apneu heeft gehad, kunt u hier meer last van krijgen. Neem contact op met uw arts als u merkt dat u nachtelijke aanvallen van stokkende ademhaling heeft of wanneer deze verergeren.
Moeilijk kunnen plassen.
Dit is vooral van belang als u al moeite met plassen heeft door een vergrote prostaat. Met name bij toediening van morfine via een ruggenmergprik kunnen sommige mensen soms een dag lang niet plassen. Neem contact op met uw arts als u last krijgt van plasproblemen.
Wazig zien
Na langdurig gebruik kan lichamelijke verslaving optreden.
Dit komt omdat het lichaam na verloop van tijd went aan morfine. Als u plotseling stopt met morfine, kunt u last krijgen van ontwenningsverschijnselen. Dit kunt u voorkomen door het gebruik langzaam af te bouwen.
Pijn
U kunt gevoeliger worden voor pijn. Of niet-pijnlijke dingen kunnen opeens pijn gaan doen. Neem contact op met uw arts als u hier last van heeft.
Seksuele stoornissen
Seksuele stoornissen, zoals minder zin in vrijen en moeilijke erectie. Neem contact op met uw arts als u hier last van heeft.
Langdurige hik
Raadpleeg uw arts als u hier te veel last van heeft.
Overgevoeligheid voor dit medicijn.
Dit merkt u aan huiduitslag, jeuk, galbulten, benauwdheid, duizeligheid of flauwvallen. Waarschuw dan een arts.
Als u overgevoelig bent voor dit medicijn, mag u het niet meer gebruiken. Geef aan de apotheker door dat u overgevoelig bent voor morfine. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u het in de toekomst niet meer krijgt.Pijn, roodheid, zwelling, warm gevoel en ontsteking van de injectieplaats. Raadpleeg uw arts als u hier last van heeft.
Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden
Uitleg frequenties
Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen
Mag ik morfine gebruiken met andere medicijnen?
Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje ‘samenstelling’.
De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.
- Andere medicijnen die het reactievermogen verminderen. Bij deze medicijnen is vaak op de verpakking een gele waarschuwingssticker geplakt. De effecten op bijvoorbeeld de rijvaardigheid versterken elkaar. Rijd zeker geen auto als u 2 of meer van dergelijke medicijnen gebruikt.
- Naltrexon en naloxon. Deze medicijnen gaan de werking tegen van morfine en andere morfineachtige pijnstillers. Het kan juist om deze reden worden gebruikt.
- Naltrexon en naloxon worden ook gebruikt bij mensen die alcoholverslaafd zijn. Mensen die het om die reden gebruiken, moeten er rekening mee houden dat morfineachtige pijnstillers bij hen minder werkzaam zijn. Als u al morfine gebruikt en u krijgt naltrexon of naloxon erbij kunt u last krijgen van ontwenningsverschijnselen.
- De pijnstillers pentazocine, buprenorfine en nalbufine. Deze pijnstillers verminderen de werking van morfine. Als u morfine gebruikt en u krijgt één van deze medicijnen erbij, kunt u last krijgen van ontwenningsverschijnselen. Overleg hierover met uw arts. Dit geldt niet voor de pleisters met buprenorfine. Deze pleisters kunt u wel samen gebruiken met morfine bijvoorbeeld in het geval van doorbraakpijn.
- Het medicijn tegen alcoholverslaving nalmefeen. Dit medicijn maakt morfineachtige pijnstillers minder werkzaam. Als u al morfine gebruikt en u krijgt nalmefeen erbij kunt u last krijgen van ontwenningsverschijnselen. Overleg hierover met uw arts.
- Sommige medicijnen tegen hiv (het virus waar u aids van kunt krijgen). Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat.
Twijfelt u eraan of één van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.
Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
autorijden?
Het kan gevaarlijk zijn aan het verkeer deel te nemen als u dit medicijn gebruikt. Wilt u weten of u met dit medicijn mag autorijden? Beantwoord dan de vragen in het schema hieronder.
Gebruikt u ook andere medicijnen die deze bijwerkingen geven? Let er dan op dat u meer last kunt hebben van deze bijwerkingen.
Nieuwe wet: vanaf 1 juli 2017 kunnen deelnemers aan het verkeer met een speekseltest gecontroleerd worden op drugsgebruik. Daarbij maakt de politie geen uitzondering voor het medicinaal gebruik van morfine.
Als u morfine gebruikt, kunt u een positief testresultaat verwachten. Dat betekent dat u risico loopt op een boete of ontzegging van de rijbevoegdheid.
Voor meer algemene informatie kunt u het thema ‘Medicijnen in het verkeer‘ lezen. In dit thema leest u bijvoorbeeld wat de wet zegt over medicijnen in het verkeer. Ook vindt u adviezen waarmee u rekening moet houden als u wel (weer) mag autorijden.
alcohol drinken?
Alcohol versterkt het versuffende effect van dit medicijn. Ook als u hier niets meer van merkt, omdat u gewend bent geraakt aan morfine, kunt u door het gebruik van alcohol erg suf worden. Beperk daarom het gebruik van alcohol en drink het liever niet.
alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.
Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
Zwangerschap
Meld het aan uw arts en apotheker zodra u zwanger bent of dit binnenkort wilt worden. Over het gebruik van dit medicijn tijdens de zwangerschap is onvoldoende bekend om zeker te weten of het veilig is. Weeg daarom samen met uw arts de ernst van uw klachten af tegen het risico voor het kind.
Gebruik dit medicijn NIET vlak voor de bevalling. Bij gebruik vlak voor de bevalling kan uw kind na de geboorte moeite hebben met ademhalen. Bovendien kunnen bij gebruik in de laatste 3 maanden van de zwangerschap ontwenningsverschijnselen bij de baby ontstaan.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Dit medicijn komt in de moedermelk. Het kan dan bijwerkingen bij het kind geven, zoals moeite met ademhalen en sufheid. Bovendien kan het toeschieten van de moedermelk worden geremd.
Hoe gebruik ik dit medicijn?
Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.
Hoe?
- Tabletten met gereguleerde afgifte (te herkennen aan ‘MGA’ of ‘retard’): heel doorslikken met water. Niet kauwen, fijnmaken of breken. De tabletten zijn zo gemaakt dat ze langzaam oplossen, waardoor ze gedurende 12 uur werken.
- Gewone tabletten: deze mag u eventueel wel kauwen.
- Zetpillen: de zetpil in de anus (poepgat) inbrengen. Het maakt daarbij niet uit of u de zetpil met de punt naar voren of met de stompe kant naar voren inbrengt. U kunt de zetpil met een beetje water bevochtigen. Hierdoor kunt u hem wat makkelijker inbrengen.
- Drank: meet de juiste hoeveelheid drank af in een maatbekertje. Drink het maatbekertje leeg en spoel het bekertje om. Drink na gebruik van de drank voldoende water.
Hebt u een doseerpipet gekregen? Meet dan de juiste hoeveelheid drank af met de doseerpipet. Breng de drank over in een glas met water of vruchtensap, roer en drink de drank direct op.
Hebt u een druppelflacon gekregen? Druppel dan het voorgeschreven aantal druppels in een glas water of vruchtensap, roer en drink de drank direct op.
Wanneer?
Het maakt niet uit welke tijdstippen u voor dit medicijn kiest. Wel raadt de arts u meestal aan dit medicijn altijd op dezelfde tijden in te nemen en niet te wachten tot de pijn weer toeneemt.
Hoelang?
U kunt het medicijn gebruiken zolang u hevige pijn heeft. Indien uw situatie het toelaat, zal uw arts met u overleggen of afbouwen mogelijk is en of u kunt overgaan naar een minder sterke pijnstiller. Als u dit medicijn gedurende meerdere weken gebruikt, is er een kans dat uw lichaam er gewend aan raakt. U mag dan niet plotseling stoppen met morfine. Als u dit medicijn al enkele weken gebruikt, kunt u beter geleidelijk afbouwen, dan heeft u minder last van ontwenningsverschijnselen.